In september 2022 verscheen bij het Nederlands Normalisatie-instituut (NEN) de Nederlandse Technische Afspraak NTA 7914 – Explosieve atmosferen – Tijdelijk gebruik van niet-ATEX-apparaten in explosiegevaarlijk gebied. Deze werd ontwikkeld onder verantwoordelijkheid van de
NEN-normcommissie Explosieveiligheid. De NTA 7914 is bedoeld om praktische invulling te geven aan de sinds 1 februari 2020 gewijzigde tekst van artikel 3.5e, onderdeel e, van het Arbobesluit.
De afspraak in het kort
In een explosiegevaarlijk gebied moet in principe altijd gewerkt worden met ATEX-apparaten die geschikt zijn voor gebruik in de betreffende zone. Daar komt de huidige tekst op neer. Alleen bij hoge uitzondering en met een onderbouwing van de urgentie en noodzaak is het gebruik van niet-ATEX-apparatuur toegestaan. Deze moet dan vóór gebruik in zone 2 of 22 worden beoordeeld op de afwezigheid van ontstekingsbronnen. Is een dergelijke ontstekingsbronanalyse niet – of niet volledig en met positief resultaat – uitgevoerd, dan is er een reële mogelijkheid dat voorgenomen werkzaamheden niet mogen worden gestart of dat deze moeten worden gestaakt.
Ontstekingsbronanalyses
Paltrock ATEX heeft inmiddels tientallen ontstekingsbronanalyses uitgevoerd. Bij zo’n analyse wordt niet alleen de constructie van het apparaat beoordeeld op de afwezigheid van ontstekingsbronnen, maar wordt ook beoordeeld of deze tijdens het beoogde gebruik kunnen optreden. Denk bijvoorbeeld aan een accuslijptol: de machine zelf hoeft geen ontstekingsbron te zijn, maar tijdens het gebruik zal er een vonkenregen ontstaan die een explosieve atmosfeer kan ontsteken.
Ervaringen na ruim een jaar
Wat zijn nu de ervaringen met het toepassen van de NTA 7914 in het kader van deze ontstekingsbronanalyses? Na ruim een jaar en tientallen uitgevoerde analyses verder valt het volgende te concluderen:
- Een grote diversiteit aan apparatuur die vaak moet worden gebruikt in explosiegevaarlijk gebied (zone 2 of 22) is niet in een passende ATEX-uitvoering te verkrijgen. Dit varieert van allerlei instrumenten zoals gebruikt voor het uitvoeren van materiaalinspecties tot handgereedschappen zoals boormachines, reciprozagen en slagmoersleutels.
- De beoordeling van de constructie van het apparaat is meestal niet zo moeilijk. Op basis van een sample van het apparaat en beschikbare technische specificaties kan een ontstekingsbronanalyse volledig worden uitgevoerd. Lastiger is de beoordeling van het beoogde gebruik van het apparaat: dit moet goed van tevoren worden gedefinieerd. Vervolgens zijn er vaak testen nodig om bijvoorbeeld de optredende temperaturen tijdens het beoogd gebruik te bepalen en om vast te stellen of er ook (mechanische) vonkvorming kan optreden.
- Veel ontstekingsbronanalyses leveren, soms tegen de verwachting in, een positief resultaat op. Het apparaat blijkt geschikt voor gebruik in zone 2 of 22, voor de betreffende gas- of stofgroep en blijkt geen te hete oppervlakken te ontwikkelen die een explosieve atmosfeer zouden kunnen ontsteken. Maar er zijn vaak wel beperkingen in het gebruik van toepassing, bijvoorbeeld de te gebruiken sensoren bij materiaalinspecties. Of de toegestane diameters en type van inzetgereedschap zoals boren, zagen en beitels.
- De NTA 7914 verwijst voor het uitvoeren van de ontstekingsbronanalyse naar de norm EN 1127-1 – Explosive atmospheres – Explosion prevention and protection – Part 1: Basic concepts and methodology. Deze norm benoemt 13 mogelijke ontstekingsbronnen (hete oppervlakken, open vuur, vonken, etc.) en de bijbehorende maatregelen of limietwaarden. Maar voor het uitvoeren van een volledige ontstekingsbronanalyse zijn er vaak ook andere ATEX-normen die geraadpleegd moeten worden. Zoals normen ter bepaling van de temperatuurklasse, de mate van statische oplading, het mogelijk optreden van mechanische vonken of het uitgezonden vermogen (bijvoorbeeld Wifi, Bluetooth). En verder ook limieten aan ultrasone geluidsenergie en aan optische straling (denk aan lasers). Zo moet er vaak een hele set normen geraadpleegd worden om uiteindelijk een complete ontstekingsbronanalyse te kunnen uitvoeren. Daarnaast moet er, om het beoogd gebruik volledig af te dekken, bij gereedschap uitgebreid worden getest met allerlei combinaties van inzetgereedschap en te bewerken materialen. Bijvoorbeeld bij het boren in staal, aluminium, etc. met verschillende diameters en types boren.
Nuttig document
Alles overziend is de NTA 7914 een heel nuttig document gebleken dat voldoende richting geeft met betrekking tot het uitvoeren van ontstekingsbronanalyses. Voorwaarde is wel dat de persoon die de analyses uitvoert zelf voldoende kennis van zaken heeft en voldoet aan de competentie-eisen die de NTA 7914 stelt.
NTA 7914 in 2025
Eind volgend jaar zal de normcommissie de NTA 7914 toetsen aan de dan geldende eisen. Deze commissie zal met de opgedane ervaringen beslissen of de NTA 7914 in 2025 moet worden herzien en/of kan worden omgezet in een NPR of NEN-norm.
Paltrock ATEX denkt mee
Kunnen binnen jouw organisatie de apparaten veilig gebruikt worden in een gevarenzone? De adviseurs van Paltrock ATEX denken graag met je mee. Neem contact op via 030 252 0345 of stuur een e-mail naar info@paltrock-atex.com
Theo Pijpker, Paltrock ATEX – Adviseur Explosieveiligheid
Utrecht, december 2023